Het is het jaar 2118. Schoolgebouwen bestaan niet meer en leren doe je met je persoonlijke robotcoach, de M.O.R.F.. Iedere dag trek je eropuit om bij bedrijven, musea en instellingen, of via een digitaal hologramgesprek, te leren. Een zestienjarige leerling uit Rotterdam, Tjibbe, ontmoet op zijn stage bij het Havenbedrijf een meisje waarvan hij de naam niet kent. Een middag lang blijft hij oogcontact met haar zoeken en daarna krijgt hij haar niet meer uit zijn hoofd. Ze is niet goed in geschiedenis, weet hij, en daarom moet ze flink bijspijkeren. Maandenlang probeert hij zijn M.O.R.F. onopgemerkt te beïnvloeden, zodat die zoveel mogelijk onderwerpen op het programma zet waarbij hij haar kan tegenkomen. Tot nu toe zonder succes. Zal het hem lukken om zijn M.O.R.F. om de tuin te blijven leiden en haar terug te vinden?

Een kort verhaal over leren in de 22ste eeuw

Door Sanne Helbers

‘Het is zeven punt nul nul uur. Het is zeven punt nul nul uur. Het is zeven punt nul nul…’
Het hoofdkussen ploft op de grond.
‘Dat was bijna raak,’ zegt de blikkerige stem van M.O.R.F. vlakbij zijn oor.
Tjibbe draait zich om en wrijft in zijn ogen.
‘Ben je wakker, Tjibbe?’
De M.O.R.F. laat het licht aangaan. ‘Tijd voor een nieuwe dag!’
Tjibbe zucht, slaat het dekbed van zich af en werkt zichzelf omhoog.
‘Kunnen computers ook een keer níet zo nauwkeurig zijn?’ bromt hij in de richting van het vliegende apparaatje dat iedere doordeweekse dag de wekker precies op tijd laat afgaan. Geen uitzonderingen, ook niet als het ijzelt, regent of stormt.
Een doordeweekse dag is een leerdag. Punt uit.

In de keuken zit zijn vader met zijn plasmobril op de krant te lezen.
‘Wist je dat ze honderd jaar geleden op scholen nog niet eens programmeerden?’ vraagt hij.
Tjibbe kijkt op van zijn ontbijt. ‘Bestonden er toen nog scholen?’
‘Blijkbaar. Het is toch gek dat we toen dachten dat je vanuit een lokaal het best dingen kon leren over de hele wereld?’
Tjibbe knikt. Hij moet er niet aan denken om iedere dag naar hetzelfde gebouw te gaan. Hoewel hij dan natuurlijk wel meer kans zou hebben om háár tegen te komen.
‘Wat ga je vandaag doen?’ Zijn vader zet de bril af.
Tjibbe schrikt op uit zijn gedachten, denkt even na en haalt dan zijn schouders op.
‘M.O.R.F.?’
De persoonlijke leercomputer schiet uit de stand by-modus.
‘Geschiedenis. We bezoeken een oud schoolgebouw uit 2018 met authentieke ornamenten. Daarna een afspraak met de directeur van Museum Rotterdam over de geschiedenis van het onderwijs in de stad. Aansluitend een hologramafspraak met de CEO van Personal Learning Experience Inc. in Salt Lake City, Utah, USA. Die gaat over hoe men toentertijd, in de tijd dat wij nog niet bestonden, leerde zonder Matriculation Officer and Research Friend.’
Zijn vader schudt het hoofd. ‘Alweer geschiedenis? Ik dacht dat je dat examen nu wel gehad zou hebben.’
‘Dat heeft hij ook,’ klinkt de robotstem van M.O.R.F., ‘maar zijn kennis blijft achter bij de gemiddelden in Nederland.’
‘Hoe kan dat nou? Vorig jaar haalde je je certificaat cum laude.’
‘Weet ik veel, pa. Komt heus wel goed.’ Snel pakt Tjibbe zijn spullen bij elkaar en trekt zijn jas aan.
‘Als ik niet beter wist, zou ik denken dat je een spelletje met M.O.R.F. speelt.’
Het apparaat onderbreekt zijn woorden. ‘Dat kan niet, ik houd alles volgens statistiek bij. En dat vergelijk ik wereldwijd met alle databases.’
‘Ja, kom nou maar,’ zegt Tjibbe, terwijl hij de buitendeur opent.

Buiten is de lucht grauw, met dikke, wattige wolken die stil blijven hangen. Alsof het uitgehouwen sculpturen zijn. Tjibbe snuift de vochtige lucht op. Het is kouder dan hij verwachtte.
‘M.O.R.F., als de lucht blauw is, waarom is hij dan blauw?’
‘Door het zonlicht zie jij de lucht als lichtblauw, maar eigenlijk is hij altijd donkerblauw.’
‘Maar waarom zie ik blauw? En niet groen of paars?’
‘Dat is een goede onderzoeksvraag voor natuurkunde. Ik plan hem voor morgen in. Wie zou je daar een vraag over willen stellen?’
Tjibbe verbijt de frustratie over zijn onnadenkendheid. De volgende dag wilde hij juist zorgen dat hij logistiek en planning op de agenda kreeg. De kans dat hij háár tegenkomt is dan het grootst. Snel bedenkt hij een ander onderwerp.
‘Eigenlijk ben ik meer geïnteresseerd in de hoge luchtdruktreinen bij NS. Ik bedoel, hoe zorgen ze ervoor dat alles precies in het schema past?’
M.O.R.F. geeft even geen antwoord. Alleen het zachte kraken van de computer is te horen. Tjibbe weet dat er wordt berekend hoeveel procentpunten hij af is van het natuurkunde-examen en hoeveel hij nog moet weten van logistiek en planning. De kans op een gunstige uitkomst is niet groot, want tijdens zijn stage bij het Havenbedrijf haalde hij bijna al zijn punten. Sindsdien heeft hij het kleine percentage ontbrekende kennis opzettelijk fout beantwoord.
Als zíj in het begin van de stage was langsgekomen, had hij het langzamer aan gedaan. Aan de andere kant: als hij minder goed zijn best had gedaan was hij niet in de groep rondleiders gekomen. Dan had zíj niet in zijn groepje gezeten.
Hij kan haar parfum nog ruiken. De grote, grijze ogen met spikkeltjes erin die hem nieuwsgierig opnamen, staan hem nog helder voor de geest. Met de minuut was ze dichter bij hem komen staan. En haar vragen logen er niet om, ze wist waar ze het over had.

‘Werk je hier?’ vroeg ze.
‘Ik loop stage. Dan kan ik extra punten halen voor mijn examen.’
Ze knikte geestdriftig. ‘Dat wil ik ook!’
‘Heb je het nodig?’
‘Nee, ik zit al bijna aan mijn kennis. Maar ik vind het gewoon interessant. Geschiedenis aan de andere kant…’ Ze rolde met haar gespikkelde ogen.
‘Je kunt een aanvraag doen bij de studentencoördinator van het Havenbedrijf. Ik kan zijn E.G.O.-gegevens wel geven.’
Aan het einde van de rondleiding vergat hij haar naam te vragen of haar E.G.O.-account op te schrijven. Daardoor wist hij alleen dat ze stage wilde lopen bij het Havenbedrijf en dat ze moest bijspijkeren in geschiedenis. Verder niets. Hij kon zichzelf wel voor zijn kop slaan.

De blikken stem van M.O.R.F. haalt hem uit zijn overpeinzing.
‘Volgens mijn statistieken is het belangrijker dat je aan natuurkunde werkt.’
Dat is precies het antwoord waar hij bang voor is.
Sinds die bewuste rondleiding probeert hij zijn persoonlijke leerblob te slim af te zijn. Dat lukt alleen als hij continu scherp is en strategisch te werk gaat. Niet wanneer hij onnadenkend verkeerde dingen zegt.
Maar goed, denkt hij optimistisch, de dag is net begonnen en geschiedenis staat op mijn programma. Opnieuw een kans om haar tegen het lijf te lopen.

De glazen deuren van het schoolgebouw uit 2018 gaan open. Bij de ingang is een hokje met daarin een hologram van een man.
‘M.O.R.F., moet ik hier een kaartje kopen ofzo?’
‘Niet nodig. Dit heette vroeger conciërge. Daar moest je je melden als je te laat voor de les was.’
‘Kwamen leerlingen dan te laat?’
‘Sommige scholieren kwamen structureel te laat en werden voor straf doorverwezen naar Bureau HALT.’
M.O.R.F. zweeft voor hem uit langs klapdeuren en door gangen met tegeltjes.
‘Dit hier heet een kluisje, die kon je huren om je boeken in achter te laten.’
Tjibbe luistert maar half. Zijn ogen speuren de lokalen en gangen af. Hij kan ook maar beter niet al te goed luisteren, anders haalt hij wél een voldoende voor zijn examen en zit geschiedenis er voor dit jaar op.
Hij passeert een lokaal dat zijn aandacht trekt. In de vensterbank staan modellen van geometrische vormen en aan de muur hangt een grote poster van Einstein. Maar zijn belangstelling gaat voornamelijk uit naar een meisje dat in een boek staat te bladeren. Even staat zijn hart stil, dan begint het als een razende te kloppen.
De pomp zit net aan de linkerkant van mijn borst. Met vier kamers en kleppen. Een systeem voor de bloedtoevoer naar de rest van mijn lichaam. Het kan verstopt raken en… Kappen nu! maant hij zichzelf.
Zijn hand gaat naar de deurklink maar hij aarzelt. Hij weet niet wat hij moet zeggen. ‘Ik wil weer verdrinken in je grijze, gespikkelde ogen…’ Zoiets? Hoe tacky kun je het verzinnen?
Dan gaat de deur van binnenuit open en twee blauwe ogen kijken hem vragend aan. Blauw. Geen spikkels.
‘Sorry… Mag ik er misschien even langs?’
‘Oh, sorry,’ mompelt hij en schiet opzij.
Dit is al de zoveelste teleurstelling.

M.O.R.F. maakt tikkende geluiden, als een klok die afloopt. ‘De agenda is nog niet afgewerkt en we hebben niet veel tijd meer.’
Maar Tjibbe heeft het helemaal gehad met het ding. Hij draait zich om en loopt gehaast in de richting van de uitgang.
‘Tjibbe! Halt!’ roept M.O.R.F. haast paniekerig.
‘Ik ga naar het Havenbedrijf!’
‘Dat heb je niet nodig. Je hebt genoeg punten.’
‘Ik ga háár zoeken!’
‘We hebben geen afspraken met een háár vandaag.’
‘Nee, háár van het Havenbedrijf, drie maanden geleden. Zíj met die gespikkelde ogen. Die daar ook stage wilde lopen! Waarom denk je anders dat ik al maanden geschiedenis doe?’
M.O.R.F. houdt stil in de lucht en begint haast angstaanjagend te tikken en kraken, secondenlang.
‘M.O.R.F.?’ Tjibbe loopt terug naar de computer. ‘Ga nou niet kapot alsjeblieft! Morgen weet ik niet of ik het nog durf.’
Dan klinkt opnieuw de stem van de computer. ‘Lauren Fisher, zestien jaar. Heeft zich zojuist ingeschreven voor het examen logistiek en planning. Loopt stage bij NS.’
Tjibbe gaapt de zwevende blob vol verbazing aan. ‘Dus jij wist al die tijd wie ze is?’
‘Ze zit in de database. Ik heb de database nodig om jou te kunnen vergelijken.’
Daar heeft hij geen moment bij stilgestaan. Voor niets heeft hij drie maanden extra geschiedenis , logistiek en planning bijgeleerd.
M.O.R.F. is opnieuw aan het rekenen geslagen.
‘Tjibbe, de Matriculation Officer and Research Friend omzeilen vergt groot strategisch en tactisch inzicht. Je hebt nu genoeg kennis voor het examen strategie. En ik boek meteen ook een workshop theater voor je.’
‘Theater?’
‘Je hebt nog geen ervaring met de persoonlijke omgang met de andere sekse. Je zelfvertrouwen is nog niet op peil. Zo kun je het examen nooit voldoende afleggen.’
Dan begint Tjibbe te lachen.

Dit verhaal werd gepubliceerd in het Kenniskatern van Kenniscentrum Cultuureducatie Rotterdam.